یکی از اقدامات هوشمندانه ای که امروزه در بسیاری از کسب و کارها دیده می شود، خود ارزیابی سازمان است. سازمان‌هایی که تصمیم دارند جایگاه خود را در آینده به خوبی به تصویر بکشند و به صورت اثربخش و هوشیارانه برای سازمان خود برنامه‌ریزی کنند باید بدانند که در کجا هستند و چه جایگاهی دارند؟ خودارزیابی می تواند نمای کلی از عملکرد سازمان و درجه بلوغ سیستم مدیریت آن را تعیین کند.
خود ارزیابی یک فرآیند منظم سیستماتیک و جامع در سطح سازمان است که می‌تواند همچون آیینه ای، به رهبران کمک کند تا شناخت جامع و فراگیری نسبت به سازمان خود داشته باشند. سازمان باید از خودارزیابی برای شناسایی فرصت های نوآوری و بهبود، تعیین اولویت ها و ایجاد برنامه های اقدام با هدف موفقیت پایدار استفاده کند. خروجی فرآیند خودارزیابی، سازمان را قادر می سازد نقاط قوت و زمینه هایی که قابلیت بهبود را دارا هستند، تشخیص دهد و روی بهبود مستمر آنها تمرکز کند.
نتایج خودارزیابی سازمان می تواند یک ورودی ارزشمند برای چرخه تغییرات باشد. خودارزیابی همچنین پتانسیل آن را دارد که از طریق ایجاد یک چشم انداز بهبود یافته از سازمان، ترویج مشارکت ذینفعان مرتبط و حمایت از برنامه ریزی های کلان سازمان، همچون یک ابزار یادگیری عمل کند.
خودارزیابی بایستی برای تعیین نقاط قوت و ضعف سازمان در مقایسه با بهترین ها، هم در سطح مباحث کلان سازمانی و هم در سطح فرآیندهای عملیاتی مورد استفاده قرار گیرد. خودارزیابی می تواند در اولویت بندی، برنامه ریزی، اجرای بهبود یا نوآوری به سازمان کمک کند.
استقرار خود ارزیابی در سازمان ها فرآیند خاص خود را دارد. این فرآیند بر اساس مدل سام SSAM)) به دنبال ساختاری برای پایش و بهینه کردن مستمر سازمان است. خودارزیابی بر اساس این مدل می تواند به صورت دقیق نقاط قوت و نواحی قابل بهبود سازمان، سطح بلوغ، اندازه گیری میزان پیشرفت و نقشه راه سازمان به سمت موفقیت پایدار را تعیین و مشخص نماید. مدل ارزیابی موفقیت پایدار می تواند ابزاری قدرتمند در جهت ارتقاء بهره وری و اجرای چرخه بهبود مستمر در سازمان باشد.
چهار رویکرد برای اجرای فرآیند خود ارزیابی در سازمان ها پیشنهاد شده است كه سازمان‌ها می‌توانند از آنها یا از تركیبی از آنها برای ارزیابی عملكرد خود و دستیابی به نقاط قوت و زمینه‌های قابل بهبود استفاده كنند، این رویکردها عبارتند از:
- رویكرد پرسشنامه‌ای
- روش ماتریسی
- رویكرد كارگاهی
- رویكرد پروفرما
- رویكرد شبیه‌سازی جایزه
هر یک از این روش ها می تواند بر حسب میزان وقت و هزینه ای که سازمان بخواهد برای آن صرف می کند یا میزان دقت نتایج خودارزیابی مورد نظر سازمان، روش مناسبی برای سازمان باشد و به صورت کلی نمی توان گفت کدام روش بهتر است.